Het wondgenezingsproces, normale wondgenezing en verstoorde wondgenezing
Welke fasen van het wondgenezingsproces zijn er? Wanneer sprake is van normale wondgenezing? En wanneer spreken we van een verstoord wondgenezingsproces? Binnen de complexe wondzorg is het belangrijk dat je als zorgprofessional hier het onderscheid tussen kunt maken. Op basis van die kennis kun je namelijk de juiste wondverzorging bieden. In dit artikel behandelen we de vier fasen van het wondgenezingsproces die elkaar allemaal opvolgen. Daarbij besteden we onder andere aandacht aan de interne processen die een rol spelen bij het verloop van het wondgenezingsproces. Ook externe factoren die voor een verstoord wondgenezingsproces kunnen zorgen, komen hier aan bod.
Een verstoord wondgenezingsproces
Wanneer spreken we van een verstoord wondgenezingsproces? Wanneer er tijdens één of meerdere fasen van het wondgenezingsproces sprake is van te weinig vooruitgang of zelfs helemaal geen vooruitgang. Dit kan leiden tot het ontstaan van een complexe wond.
Welke externe factoren zoal kunnen bijdragen aan het ontstaan van een complexe wond? Denk bijvoorbeeld aan infecties, veneuze ziekten en diabetes. Bij ouderen kunnen metabole tekorten tot een verstoord wondgenezingsproces leiden.
“Bij ouderen kunnen metabole tekorten tot een verstoord wondgenezingsproces leiden.”
De 4 fasen van wondgenezing
Het wondgenezingsproces doorloopt vier verschillende fases. Hier moeten we naar kijken om een verstoord wondgenezingsproces te kunnen onderscheiden van een normaal wondgenezingsproces. De eerste fase van wondgenezing is hemostase. Deze fase wordt opgevolgd door inflammatie. De derde fase van wondgenezing is proliferatie. Tot slot wordt het wondgenezingsproces afgesloten met de hermodellering. Deze fases vormen een complex genezingsproces. Dit kan door verschillende oorzaken verstoord raken.
Of het wondgenezingsproces voorspoedig verloopt of juist verstoord raakt hangt van meerdere factoren af. Zo kunnen externe factoren van invloed zijn op het wondgenezingsproces. Maar ook de verschillende interne processen die tijdens de vier fasen van het wondgenezingsproces plaatsvinden spelen een rol.
Fase 1 van het wondgenezingsproces: hemostase
De verschillende onderdelen van deze fase van wondgenezing volgen elkaar in rap tempo op. Het wondgenezingsproces begint bij de bloedstolling. Het bloed dat uit de wond lekt, begint te stollen. Bij een goed hemostaseproces sluit het stollende bloed de wond (vrij snel na het ontstaan van de desbetreffende wond) af. De bloedvaten vernauwen. Hierdoor neemt de hoeveelheid bloed die uit de wond stroomt steeds verder af.
Al binnen een paar seconden nadat de epitheliale wand van het bloedvat scheurt, hechten de bloedplaatjes zich aan het sub-endotheel oppervlak. Dit sluit de breuk in de wand van het desbetreffende bloedvat af. Binnen één minuut volgt coagulatie en versterken de strengen van fibrine de bloedplaatjesplug. Zodra het fibrinegaas zich vormt, zet het bloed zich van vloeistof om in gel. Dit wordt in gang gezet door het vrijkomen van protrombine en door pro-coagulantia.
Stolling van het bloed vindt plaats doordat een bloedplaatjes en -cellen worden vastgehouden in de wond. Dit noemen we ook wel de vorming van een trombus. De trombus kan losraken van de vaatwand en zich verplaatsen door de bloedsomloop. Dan ontstaat het risico op een longembolie, beroerte of een hartaanval.
Verleen je zorg aan een patiënt met een (complexe) wond en heeft je patiënt daarnaast last van stollingsproblematiek bloedziekten of gebruikt deze bloedverdunners? Dan is het van levensbelang om deze eerste fase van wondgenezing bij je patiënt extra goed in de gaten te houden.
Fase 2 van het wondgenezingsproces: inflammatie
Inflammatie vindt doorgaans plaats tussen de derde en de zevende dag nadat de patiënt de wond heeft opgelopen. Uit de beschadigde bloedvaten lekt transsudaat. Transsudaat bevat een combinatie van eiwitten, zout en water. In en rondom het gebied waarin de wond zich bevindt, vindt zwelling plaats. Inflammatie zorgt ervoor dat eventuele infecties zo goed mogelijk worden geweerd.
Tijdens deze fase van het wondgenezingsproces merken veel patiënten op dat er zwelling, pijn, warmte en roodheid in en rondom de wond ontstaat. Deze symptomen zijn normaal. Ze worden veroorzaakt door witte bloedcellen, voedingsstoffen, groeifactoren en enzymen. De vochtophoping die de zwelling veroorzaakt, zorgt ervoor dat genezende cellen en herstelcellen in de richting van het wondgebied worden gestuwd.
Tegelijkertijd worden beschadigde cellen afgevoerd tijdens dit proces van inflammatie. Bacteriën en ziekteverwekkers die zich in de wond bevinden, worden tijdens deze tweede fase van wondgenezing ook uit de wond verwijderd.
Deze fase wordt in de volksmond ook wel de ontstekingsfase genoemd. Inflammatie mag echter niet worden verward met een infectie. Een infectie behoeft een heel andere aanpak en behandeling. Inflammatie is een standaard onderdeel van de fases van wondgenezing. Dit is dan ook lang niet altijd zorgwekkend.
Houdt de inflammatiefase relatief lang aan? Of levert dit abnormaal hevige symptomen op? Dan moet dit wel in de gaten worden gehouden. Gebruikt je patiënt corticosteroïden of anti-inflammatoire medicatie over een langere periode? Dan is het van belang om, zeker tijdens deze tweede fase van wondgenezing, het wondgenezingsproces extra goed te observeren.
Raakt een wond toch geïnfecteerd? Lees dan hier hoe je een geïnfecteerd wondbed behandelt!
Fase 3 van het wondgenezingsproces: proliferatie
In het wondgenezingsproces trekken de wondranden op een bepaald moment samen. Dan wordt het weefsel heropgebouwd. Dit nieuwe weefsel bestaat uit een combinatie van extracellulaire matrix (ECM) en collageen. Dit alles vindt plaats tijdens de derde fase van wondgenezing: proliferatie. De wondranden trekken samen dankzij de myofibroblasten die zich aan de wondranden hechten en deze samentrekken.
Tijdens deze proliferatiefase van wondgenezing komt ook een volledig nieuw bloedvatennetwerk tot stand. Dit zorgt voor gezond granulatieweefsel dat naar behoren kan voedingsstoffen en zuurstof opnemen. Verloopt het wondgenezingsproces naar behoren? Dan merk je dat het granulatieweefsel niet snel zal bloeden. In de proliferatiefase wordt collageen wordt afgezet en de wond is vrij dik. Het weefsel is rood of roze van kleur. Ook heeft het een ongelijkmatige structuur.
Is het granulatieweefsel ongewoon donker van kleur? Dan kan er sprake zijn van slechte perfusie, ischemie of infecties. Zo kan de bloedvoorziening naar het weefsel enigszins worden gehinderd. Hierdoor kan een tekort aan voedingsstoffen en zuurstof ontstaan.
Tijdens het proces van epithelialisatie verspreiden de epitheelcellen zich over het wondbed. Dankzij dit proces wordt het oppervlak van de wond volledig door de epitheelcellen afgesloten. Dit zorgt voor extra bescherming tegen uitdroging van het wondgebied. Ook helpt het mogelijke besmettingen door ziekteverwekkende micro-organismen te voorkomen.
Voor een zo voorspoedig mogelijk verloop van de proliferatiefase moet de wond goed gehydrateerd blijven. Houd het weefsel vochtig om uitdroging van de wond te voorkomen. Zo is het bijvoorbeeld belangrijk dat occlusieve danwel semi-occlusieve verbanden worden aangebracht. Het liefst binnen twee dagen nadat de wond is ontstaan. De vochtigheid van het weefsel wordt hiermee beter op peil gehouden. Dit bevordert de epithelialisatie.
Fase 4 van het wondgenezingsproces: hermodellering
De hermodellering vangt gemiddeld 21 dagen nadat de verwonding heeft plaatsgevonden aan. Deze laatste fase van het wondgenezingsproces kan zeker een jaar in beslag nemen. Soms zelfs twee jaar of langer.
Tijdens de hermodellering verandert het collageen van type III in type I. De collageenvezels komen dichter bij elkaar te liggen doordat water opnieuw geabsorbeerd wordt. De herstelcellen zijn niet langer nodig en worden door het lichaam afgebroken. De wond wordt geheel afgesloten door het nieuwe weefsel, dat tijdens dit proces zal uitrijpen. Deze vierde fase van wondgenezing wordt dan ook wel de rijpingsfase genoemd.
Het belang van goede wondverzorging
Tijdens alle vier fasen van het wondgenezingsproces is het noodzakelijk om wonden goed te blijven verzorgen. Zo laat je het wondgenezingsproces zo optimaal mogelijk verlopen. Ook kunnen eventuele infecties zo worden voorkomen. Het is van groot belang dat de wond vochtig en schoon gehouden wordt. Daarnaast helpen beschermende verbanden ervoor dat het verwonde gebied niet opnieuw beschadigd kan raken.
Samen zorgen we voor de beste wondzorg ❤️🩹
Weten met welke materialen je jouw cliënt op de juiste manier kunt verzorgen?
In deze blog lees je alles over veelvoorkomende wondverzorgingsproducten blog vind je een overzicht van veelvoorkomende wondverzorgingsproducten!
