Deze factoren beïnvloeden het genezingsproces van een complexe wond

Infecties
Wanneer sprake is van een complexe wond, is het belangrijk om de wond tijdens alle fasen van het genezingsproces goed in de gaten te blijven houden. Dit proces verloopt namelijk niet altijd even probleemloos. Complicaties zoals wondinfecties kunnen de genezing aanzienlijk vertragen of zelfs verhinderen. Kenmerken van een infectie zijn zwelling, warmte, pijn, roodheid en koorts.

Hoe ontstaat een geïnfecteerd wondbed?
Bij een geïnfecteerd wondbed spreekt het wondbedpreparatiemodel van een verstoorde bacteriële balans. Soms zijn de symptomen van een verstoorde bacteriële balans dermate subtiel dat ze lastig op te merken zijn.
 
De inflammatoire fase kan er bij sommige patiënten voor zorgen dat het lichaam sterk reageert op het ontstaan van een wond. Dit hoeft echter niet altijd te betekenen dat je moet ingrijpen. Het is vaak een natuurlijke beschermingsreactie van het lichaam. Aangezien de inflammatoire fase een standaard onderdeel van het genezingsproces vormt, hoeft dit lang niet altijd zorgwekkende proporties aan te nemen. Toch kan een hoge bacteriële load een indicatie zijn van een verstoord wondgenezingsproces.
 
Wanneer schadelijke bacteriën en ziekteverwekkers de natuurlijke bacteriële balans verstoren, reageert het lichaam hier al snel op: de inflammatoire fase gaat van start. Inflammatie teweegbrengen is een manier waarop het lichaam deze – inmiddels verstoorde – balans probeert te herstellen. De staat van de afweer en de immuunrespons van de patiënt spelen hierbij een grote rol. Ontstaat door de samenkomst van al deze factoren een (te) hevige inflammatoire reactie op deze verstoorde balans? Dan leidt dit al gauw tot het ontstaan van een geïnfecteerd wondbed. Het is belangrijk om hier alert op te zijn: de symptomen van een geïnfecteerd wondbed kunnen namelijk per persoon sterk uiteenlopen en zijn daardoor niet altijd even makkelijk te herkennen.
 
Bacteriële veroorzakers van wondinfecties
Sommige schadelijke bacteriën kom je in een geïnfecteerd wondbed vaker tegen dan andere. Veruit de meeste wondinfecties ontstaan als gevolg van onderstaande vijf boosdoeners:

• Staphylococcus aureus (S. aureus)
• Staphylococcus epidermidis
• Clostridium difficile (C. diff)
• Streptococcus pyogenes
• Pseudomonas aeruginosa
 
Verhoogd risico op infecties bij bijt- en steekwonden
Infecties komen bij onder andere steekwonden vaker voor dan bij andere wonden. Dit heeft ermee te maken dat het voorwerp dat een steekwond veroorzaakt, een relatief grote hoeveelheid schadelijke bacteriën bij zich draagt. Die bacteriën dringen de wond binnen en kunnen voor nare complicaties zorgen. 
Het wondbed dat het gevolg is van een bijtwond, loopt eveneens een verhoogd risico op infecties. Het valt te verwachten dat het speeksel van dieren schadelijke bacteriën en ziekteverwekkers bevatten. Zeker wanneer het dier flink doorbijt, kunnen deze bacteriën en ziekteverwekkers ongehinderd het lichaam binnendringen.
 
Wat kun jij als zorgprofessional doen om een wondinfectie te voorkomen?

• Maak de wond zo snel mogelijk schoon

Reinig en behandel de wond zo snel mogelijk. Hiermee reduceer je het risico op het ontstaan van een wondinfectie.

• Soms is een tetanusprofylaxe nodig

Heeft je patiënt buitenshuis een wond opgelopen, bijvoorbeeld doordat deze ten val is gekomen? Er kan dan straatvuil in de wond zijn terechtgekomen. Wees alert op de risico’s die dit met zich meebrengt. Draag er zorg voor dat je patiënt een tetanusprofylaxe krijgt toegediend.

• Voer goede onderlinge communicatie

Is er sprake van een bijtwond? De hoofdbehandelaar moet hiervan altijd direct op de hoogte gesteld worden. Bovendien is het zaak dat er helder overleg plaatsvindt zodat een consistente behandeling kan worden geboden.
 
Gradaties van een verstoorde bacteriële balans
Wanneer we het hebben over een verstoorde bacteriële balans, maken we onderscheid tussen een aantal verschillende gradaties. Om de ernst van de verstoorde bacteriële balans vast te kunnen stellen, moet je eerst het onderscheid tussen deze gradaties kunnen herkennen. Hieronder vind je de belangrijkste kenmerken per gradatie:

1. Contaminatie

De wond bevat micro-organismen. Dit leidt echter niet tot een lichamelijke reactie daarop die eventueel invloed op het genezingsproces zou kunnen uitoefenen.

2. Kolonisatie

De micro-organismen het wondbed vermenigvuldigen zich in rap tempo. Toch hoeft de patiënt hier geen last van te hebben. Diens lichaam zal dan ook geen sterke reactie vertonen op dit proces.

3. Kritische kolonisatie

Het wondgenezingsproces raakt merkbaar vertraagd. De exsudaatproductie kan daarnaast flink omhoogschieten en de kans op het ontstaan van abnormaal granulatieweefsel neemt eveneens toe. De patiënt kan meer pijn ervaren, bovendien kan de wond van kleur veranderen. Dergelijke verschijnselen worden ook wel de secundaire kenmerken  van een verstoorde bacteriële balans genoemd. Het is mogelijk dat deze verschijnselen van een wondinfectie tijdens de kritische kolonisatie ontstaan, hoewel dit lang niet in alle gevallen een vaststaand gegeven is.

4. Infectie

Verschijnselen die je zult tegenkomen zijn zwelling, warmte, pijn, roodheid en koorts. Er is sprake van een duidelijk aantoonbare groei van micro-organismen. De schadelijke bacteriën zijn tot diep in het weefsel doorgedrongen. Het wondgenezingsproces is hevig verstoord geraakt. Het is dan ook noodzakelijk om de wond naar behoren te behandelen. Wanneer niet tijdig wordt ingegrepen, kan het wondbed in omvang toenemen. In de meest ernstige gevallen ontstaat dan sepsis.

Wondinfecties na een operatie
Operaties zijn soms van levensbelang, maar kunnen ook een risicofactor vormen. Een wondinfectie ligt namelijk al gauw op de loer. Het is zelfs één van de meest voorkomende complicaties die na een operatie kunnen optreden. Tijdens een operatie krijgen schadelijke bacteriën de kans om nog veel dieper in de huid te dringen. Als daarbij sprake is van een verminderde weerstand van de patiënt, kan dit leiden tot het ontstaan van een infectie.
 
De Staphylococcus aureus is zo’n veel voorkomende schadelijke bacterie die een postoperatieve wondinfectie kan veroorzaken. Als tijdens een operatie een prothesen wordt aangebracht, matjes in de buik worden geplaatst, of een ander lichaamsvreemd voorwerp worden ingebracht, kan dit worden afgestoten door het lichaam. Een infectie die daarvan het gevolg is, moet adequaat worden behandeld. De hoofdbehandelaar is dan de aangewezen persoon om te bepalen welke specifieke aanpak in dat geval de voorkeur heeft.