De genezing van een complexe wond vereist de nodige deskundigheid en goede zorg. En goede zorg verlenen: dat begint met een correcte beoordeling van de wond. Een complexe wond beoordelen gebeurt idealiter aan de hand van gestandaardiseerde beoordelings- en anamnesemethodieken. Daarmee zorgen we dat we als zorgprofessionals eenduidig met elkaar over de wondbeoordeling kunnen communiceren.
Een gezamenlijke visie op wondzorg
Bij complexe wonden is het helingsproces op bepaalde punten verstoord geraakt. Bovendien ontstaan dergelijke wonden geregeld als gevolg van onderliggende aandoeningen. Denk bijvoorbeeld aan diabetische voetulcera, arteriële en/of veneuze beenulcera en decubituswonden.
De genezing van zo’n complexe wond vereist dan ook de nodige deskundigheid. Wanneer we een complexe wond beoordelen is een gezamenlijke visie op wondzorg dan ook erg belangrijk. Dat begint met een correcte, eenduidige beoordeling en anamnese van de wond. Bij het beoordelen van complexe wonden kijk je niet alleen naar de wond zelf. De patiënt achter de wond is zeker zo belangrijk. Oftewel: “Treat the whole patient and not the hole in the patient”.
Het nut van één beoordelingsmethodiek voor complexe wonden
Het is belangrijk om eenduidig te kunnen communiceren over het beoordelen van een complexe wond. Dit kunnen zorgprofessionals doen door allemaal dezelfde beoordelingsmethodiek te gebruiken.
De behandeling is er bovendien op gericht om lokaal verstorende factoren zo veel mogelijk weg te nemen. Zo kan de wond zelf helen.
“Tijdens het afnemen van een uitgebreide anamnese luister je aandachtig naar de patiënt en stel je aanvullende vragen ter verduidelijking.”
Het wondbedpreparatiemodel helpt bij de beoordeling van complexe wonden
Wondbedpreparatie heeft als doel om de genezing van de wond van binnenuit te versnellen. Het kan bovendien ook bijdragen aan de effectiviteit van andere behandelingsmethoden. Hierbij kun je het wondbedpreparatiemodel als algemeen uitgangspunt gebruiken. Met behulp van dit model kun je een complexe wond beoordelen en evalueren op een systematische en logische wijze.
Het wondbedpreparatiemodel gaat uit van drie belangrijke pijlers:
#1 Het diagnosticeren en behandelen van het medisch onderliggend lijden
#2 De lokaal verstorende factoren in het wondbed in kaart brengen en waar mogelijk wegnemen
#3 De wensen en mogelijkheden van de patiënt en diens omgeving in acht nemen
Bovenstaande pijlers verdienen in de ideale situatie alle drie voldoende aandacht. Neem daarom een uitgebreide anamnese af. Zo kun je aan elk van deze drie bovenstaande pijlers recht doen.
Een uitgebreide anamnese afnemen: dat doe je zo
Tijdens het afnemen van een uitgebreide anamnese luister je aandachtig naar de patiënt. Ook stel je aanvullende vragen ter verduidelijking. Het doel hiervan: zo precies mogelijk vast stellen wanneer en waardoor de wond is ontstaan. Bovendien probeer je de ernst van de klachten te achterhalen. Ook breng je de invloed van de klachten op het algehele welzijn van de patiënt in kaart.
Het is dus belangrijk om tijdens het anamnese afnemen goed te luisteren naar wat de patiënt je vertelt. Is iets niet helemaal duidelijk? Vraag dan goed door.
Wat je zoals zou kunnen vragen:
- Wat ervaart de patiënt precies als hij last van pijn of jeuk heeft?
- Wanneer spelen de klachten op?
- Wat zijn mogelijke oorzaken van het ontstaan van de wond?
- Wanneer is de wond ontstaan?
- Is dit de eerste keer dat de patiënt hiermee te maken heeft gehad?
- Is er sprake van andere klachten? (bijvoorbeeld koorts of gewichtsverlies)
- In welke mate zijn de klachten van de invloed op het dagelijks functioneren?
- Ondervindt de patiënt psychosociale klachten? (kan de patiënt nog werken? Slaapt de patiënt nog even goed als voorheen? Heeft hij of zij misschien last van het effect van deze situatie op zijn of haar mentale welbevinden?)
De dimensies van klachten
Wil je de situatie helder in kaart brengen? Dan kun je de klachten van een complexe wond onderverdelen in acht dimensies:
#1 De lokalisatie in het lichaam – Is er sprake van uitstraling naar andere plaatsen in het lichaam?
#2 Het karakter van de pijn- Beschrijft de patiënt de pijn als stekend, knagend, zeurend of diep borend?
#3 De ernst van de wond – Probeer de ernst van de wond te kwalificeren. Voor wonden als decubitus of skin tears kun je een gradatie aangeven.
#4 De tijdsrelaties – Wanneer zijn de klachten begonnen? Weet de patiënt het niet meer precies? Vraag dan naar specifieke momenten uit de afgelopen tijd: “Had u deze klachten ook al voor uw verjaardag?”
#5 Het beloop van de klacht – Is de klacht na verloop van tijd in ernst toegenomen of juist afgenomen?
#6 Begeleidende verschijnselen – Denk aan symptomen zoals jeuk en eczeem, claudicatio-klachten bij een patiënt met ulcus cruris, of koorts bij een patiënt met erysipelas.
#7 Uitlokkende of verergerende factoren – Voorbeelden hiervan zijn onder andere de lichaamshouding, het voedingspatroon, bepaalde vormen van inspanning of het ontstaan van allergische reacties.
#8 Verzachtende factoren – Deze factoren dragen eraan bij dat de ernst en intensiteit van de klacht (tijdelijk) vermindert. Het kan daarbij gaan om een handeling die de patiënt verricht (of juist niet verricht) met als doel de klachten te verlichten of te onderdrukken.
ALTIS: gemakkelijk geheugensteuntje bij het beoordelen van complexe wonden
Wil je de acht dimensies hierboven in de praktijk toepassen als methodiek voor het uitvragen van de algemene anamnese? Gebruik dan ALTIS als geheugensteuntje! Dit is waar ALTIS binnen wondzorg voor staat:
A staat voor Aard – Wat is de aard van de wond? Waar is de wond een gevolg van? Met welke wondzorg hebben we te maken?
L staat voor Lokalisatie – Op welke locatie op het lichaam bevindt de wond zich?
T staat voor Tijd en Tijdsbeloop – Sinds wanneer heeft de patiënt last van de wond?
I staat voor Intensiteit – Wat is de ernst van de wond? Hoeveel last heeft de patiënt van de wond?
S staat voor Samenhang – Wat is de samenhang van de klachten? Waardoor worden de klachten verzacht of verergerd?
Het TIME-model voor het beoordelen van een complexe wond
Het TIME-model voor wondzorg kan je helpen met het beoordelen van complexe wonden. Bij het behandelen van de wond wil je lokaal verstorende factoren zoveel mogelijk wegnemen. Daarom is het belangrijk om tijdens de beoordelingsfase al onderzoek te doen. Dan kan je bekijken of eventuele lokaal verstorende factoren het genezingsproces van de wond vertragen. Het zogeheten TIME-model voor wondzorg is speciaal met dit doel ontwikkeld.
Waar staat TIME precies voor?
De letters uit het TIME-model voor wondzorg staan voor de volgende aspecten:
T staat voor Tissue – Hoe ziet het weefsel eruit? Is het al dan niet vitaal, bevat de wond niet-levensvatbaar of necrotisch weefsel? Houd het Rood-Geel-Zwartmodel hierbij in gedachten.
I staat voor Infection – Is er sprake van een wondinfectie? Vertoont de wond tekenen van bacteriële contaminatie of ontsteking? Zorg er ook voor dat je een verstoorde biochemische balans tijdig signaleert.
M staat voor Moist – Is de wond nat, vochtig, of (te) droog? Is er sprake van oedeem?
E staat voor Edge – Hoe zien de wondranden eruit, zijn deze intact? Hoe ziet de wondomgeving eruit? Is er sprake van een teruggetrokken wondrand? Hoe staat het ervoor met de epidermis? Sluit deze zich al dan niet over het granulerende weefsel?
Meer weten over de anatomie van de huid? Lees dan hier onze blog over de functies van de verschillende huidlagen.
Het TIME-model voor wondzorg toepassen als onderdeel van het wondbedpreparatiemodel
Maar wanneer kan je het TIME-model nu toepassen? Je gebruikt het TIME-model als onderdeel van het wondbedpreparatiemodel om volledig inzicht te verkrijgen in de aanwezigheid van lokaal verstorende factoren. Daarbij moet je denken aan factoren zoals:
- Aanwezigheid van necrose/fibrine
- Bacteriële balans
- Mate van vochtigheid
- Biochemische balans
- Cellulaire disfunctie
Aan de hand van deze methode breng je de situatie van de patiënt zo volledig mogelijk in kaart. Het time-model helpt je bij het opstellen van een effectief behandelplan voor de wond.
Het WCS-classificatiemodel voor het beoordelen van een complexe wond
Sinds de WCS in 1984 werd opgericht wordt het WCS-classificatiemodel door hen uitgedragen. Dit model focust zich op de kleur van het wondbed. Dit biedt een goede indicatie om de doelstelling te bepalen en de gewenste lokale behandeling vast te stellen. Het model maakt onderscheid tussen een zwarte wond, gele wond en rode wond.
Het WCS-classificatiemodel voor wonden is een verpleegkundig instrument dat we gebruiken wanneer we een complexe wond beoordelen. Het model kijkt niet alleen naar de kleurenclassificatie. Er wordt ook aandacht besteed aan het bereiken van de optimale nat-droogbalans. Dit helpt om de wondgenezing te bespoedigen.
