Urine-incontinentie bij mannen

Hoe weet je of je last hebt van urine-incontinentie? 
De sluitspier die de blaas afsluit, zorgt er samen met je bekkenbodemspieren voor dat je je plas kunt ophouden tot het moment van je toiletbezoek. Zodra de blaas vol begint te raken, wordt een prikkel naar je hersenen gestuurd om aan te geven dat het tijd wordt om naar het toilet te gaan. Op dat moment voel je de zogeheten plasaandrang. Normaal gesproken kun je de urine dan nog best een tijdje ophouden. Maar soms kan het voorkomen dat je voor (of zelfs na) je toiletbezoek enkele druppels urine verliest. Niet bepaald prettig, natuurlijk. Als dit steeds vaker gebeurt, of als je, zonder eerst de plasaandrang te voelen, plotseling urine verliest, kan dit duiden op een vorm van urine-incontinentie.  

Urine-incontinentie bij mannen: hoe komt het? 
Urine-incontinentie: een vervelend probleem waar meerdere oorzaken aan ten grondslag kunnen liggen. Vaak kan de oorzaak gevonden worden in problemen met het urinesysteem, een verstopping in de blaas of een verminderde functie van de blaassluitspier. Ook een urineweginfectie kan tijdelijk voor urineverlies op ongewenste momenten zorgen.  

In andere gevallen kan incontinentie ontstaan als gevolg van neurologische aandoeningen en beschadigingen aan het zenuwstelsel. Maar ook het gebruik van specifieke medicijnen zoals diuretica en bepaalde kalmeringsmiddelen, kan ongewenst urineverlies als nare bijkomstigheid hebben. Het overgrote deel van de mannen die hiermee te maken krijgt, ervaart deze klachten pas op latere leeftijd. Ouder worden kan namelijk gepaard gaan met uitdroging van de slijmvliezen, verslapt rakende bekkenbodemspieren en prostaatproblemen. In dit artikel gaan we dieper in op de vormen van urine-incontinentie waar mannen mee te maken kunnen krijgen en de verschillende oorzaken van deze problemen.  

Belangrijkste vormen van urine-incontinentie onder mannen 
Welke vormen van urine-incontinentie komen het vaakst voor onder mannen? En hoe kom je erachter van welke vorm van urine-incontinentie je precies last hebt? Hieronder vind je een overzicht van de meest voorkomende vormen, de bijbehorende symptomen en de belangrijkste oorzaken ervan.  

• Druppelincontinentie  

Wat is het? 
De vorm van urine-incontinentie die onder mannen het vaakst voorkomt, is druppelincontinentie, ook wel bekend onder de medische benaming ‘Post Micturition Dribbling’ (PMD). Hierbij verlies je geregeld enkele druppels urine. Bijkomende symptomen zijn een zwakke straal tijdens het plassen en het gevoel dat je niet helemaal je blaas hebt kunnen legen. Het urineverlies vindt meestal vlak na het toiletbezoek plaats.  

Wat veroorzaakt druppelincontinentie?  
Wanneer de urinebuis niet goed kan worden geleegd, kan dit druppelincontinentie tot gevolg hebben. Dit kan door meerdere dingen komen. Zo vormen verzwakte bekkenbodemspieren vaak de oorzaak. Ook beschadigingen aan de blaas of de zenuwen (het laatste komt veelal voor onder mensen met diabetes) kunnen voor druppelsgewijs urineverlies zorgen. Deze vorm van incontinentie kan ook ontstaan als gevolg van een vergrote prostaat.  

Een belangrijke variant van druppelincontinentie die we niet achterwege kunnen laten, is overloopincontinentie. Overloopincontinentie ontstaat wanneer de plasbuis verstopt is geraakt, of wanneer de blaas niet goed samentrekt. De blaas kan daardoor niet goed worden geleegd en loopt over. Dit zorgt voor (bijna) constant druppelverlies.  

Deze vorm van druppelincontinentie komt veel voor onder mensen die last hebben van diabetes of andere (neurologische) aandoeningen. Maar ook een vergrote prostaat kan de boosdoener zijn. Sommige geneesmiddelen werken overloopincontinentie in de hand. Voorbeelden daarvan zijn antipsychotica en antidepressiva.   

• Aandrangincontinentie 

Wat is het? 
Na druppelincontinentie is aandrangincontinentie de meest voorkomende vorm van urine-incontinentie onder mannen. Aandrangincontinentie, ook bekend als urge-incontinentie, wordt gekenmerkt door een hevige plasaandrang die zich vrijwel zonder waarschuwing aandoet. Soms lukt het niet om deze aandrang lang genoeg te onderdrukken om het toilet te bereiken, met ongewild urineverlies tot gevolg. 

Bijkomend symptoom van aandrangincontinentie is dat je bijzonder vaak naar het toilet moet Dit fenomeen wordt pollakisurie genoemd.  Dat betekent overigens niet dat je tijdens elk toiletbezoek ook een normale hoeveelheid urine produceert: vaak gaat het om kleine beetjes. Ook zul je s’ nachts geregeld moeten opstaan voor een toiletbezoek (nycturie), wat kan leiden tot slapeloosheidsklachten. 

Wat veroorzaakt aandrangincontinentie?  
Wanneer de blaasspier onvrijwillig samentrekt (instabiele blaas) of wanneer de blaas voortijdig samentrekt (overactieve blaas), wordt de urine de blaas uitgeperst. De samentrekking is zo hevig dat de blaassluitspier niet eens verzwakt hoeft te zijn om toch de urine door te laten. 

Een blaasontsteking of urineweginfectie kan er soms voor zorgen dat je tijdelijk last krijgt van aandrangincontinentie. Maar ook bepaalde aandoeningen kunnen aandrangincontinentie veroorzaken. Denk bijvoorbeeld aan Alzheimer, Parkinson, MS, dementie of een beroerte. Ouder worden speelt hierbij vaak een rol.  

Aandrangincontinentie kan soms ontstaan als vervelend gevolg van een prostaatkankerbehandeling. In dit geval is het de bestraling die deze vorm van urine-incontinentie in de hand werkt. 

Het gebruik van bepaalde medicatie kan eveneens deze aandrangincontinentie in de hand werken. De overmatige consumptie van alcohol- en cafeïnehoudende dranken kan daar trouwens ook toe leiden. Heb je last van aandrangincontinentie? Dan kan het verstandig zijn om deze drankjes voorlopig te laten staan. 

• Stressincontinentie  

Wat is het? 
Stressincontinentie komt veel voor onder vrouwen, maar ook mannen kunnen hier last van krijgen. Stressincontinentie staat ook wel bekend als inspanningsincontinentie, omdat het zich openbaart op het moment dat je je inspant, bijvoorbeeld tijdens het sporten. Maar ook wanneer je iets zwaars optilt, of de trap oploopt. Zelfs niesen of hoesten kan bij deze vorm van incontinentie voor ongewenst urineverlies zorgen. Doordat je op dat moment je buikspieren aanspant, voer je de druk op je blaas op. Dit zorgt ervoor dat je plots een scheutje urine kunt verliezen.  

Wat veroorzaakt stressincontinentie?  
Stressincontinentie ontstaat wanneer het afsluitmechanisme van de blaas niet goed functioneert. Zowel zwakke bekkenbodemspieren als een slecht werkende blaassluitspier liggen vaak ten grondslag aan dit probleem: doordat die er niet meer voor kunnen zorgen dat de blaas goed wordt afgesloten, verlies je urine zodra er extra druk op de blaas wordt uitgeoefend.  

Bij mannen ligt het probleem vaak bij de prostaat, bijvoorbeeld door een goedaardige vergroting of wanneer er sprake is van prostaatkanker. Ook de behandeling van prostaatkanker kan urine-incontinentie tot gevolg hebben. Bijvoorbeeld wanneer tijdens de operatie niet alleen de tumor, maar ook een deel van de sluitspier moet worden verwijderd, of als zenuwen aan de prostaat beschadigd raken. Soms wordt stressincontinentie veroorzaakt door hersenletsel of beschadigingen aan het ruggenmerg.  

• Gemengde incontinentie  

Wat is het? 
We spreken van gemengde incontinentie (ook wel gecombineerde incontinentie genoemd) wanneer symptomen van zowel stressincontinentie als aandrangincontinentie voorkomen.  

Overige vormen van urine-incontinentie onder mannen 
Andere vormen van urine-incontinentie die minder vaak, maar wel degelijk voorkomen onder mannen, zijn reflexincontinentie, functionele incontinentie, en totale incontinentie.  

• Reflexincontinentie  

Bij reflexincontinentie is sprake van ongewenst urineverlies omdat de aandrang om te plassen, niet langer werkt. Reflexincontinentie komt voornamelijk voor als gevolg van een dwarslaesie of een beroerte. Wanneer de hersenschors en hersenstam door dergelijke aandoeningen beschadigd zijn geraakt, zijn ze niet langer in staat om de blaasspieren goed aan te sturen.  

• Functionele incontinentie 

Soms kan iemand door andere omstandigheden niet op tijd het toilet bereiken, bijvoorbeeld als gevolg van verminderde fysieke mobiliteit, dementie, slechtziendheid, of een combinatie van zulke omstandigheden. Dit noemen we functionele incontinentie. De staat van de blaas(spieren) en bekkenbodem spelen, in tegenstelling tot veel andere vormen van urine-incontinentie, bij functionele incontinentie door de band genomen geen rol.   

• Totale incontinentie  

Gelukkig een relatief zeldzame vorm van urineverlies: totale incontinentie. Hierbij is de controle over de blaas volledig verdwenen, waardoor de blaas zich op onverwachte momenten en zonder aandrang (soms volledig) leegt. Totale incontinentie wordt meestal veroorzaakt door aangeboren aandoeningen of ouderdomsgerelateerde neurologische problemen.   

Urine-incontinentie: wat kun je ertegen doen?  

Weten wat je zelf kunt doen om urine-incontinentie zelf te verhelpen? En als dat niet direct mogelijk is, wat je kunt doen om de klachten in ieder geval te verlichten? Hieronder hebben we de belangrijkste tips en adviezen voor je op een rijtje gezet! 

• Ten eerste raden we je aan om zoveel mogelijk gezonde leefstijlkeuzes te maken. Aangezien het (overmatig) gebruik van alcohol, koolzuur- en cafeïnehoudende dranken kan bijdragen aan het verergeren van urine-incontinentie, kan het verstandig zijn om deze drankjes zo min mogelijk te consumeren. Voor wie nog een goed excuus nodig heeft om te stoppen met roken: ook dat kan je helpen bij het bestrijden van incontinentie. Wie last van overgewicht heeft, kan eerder last krijgen van incontinentie. Het extra gewicht oefent namelijk overmatig veel druk uit op de buik en daardoor op de blaas en bekkenbodemspieren, waardoor het risico op inspanningsincontinentie toeneemt. Het helpt daarom om een gevarieerd dieet aan te houden en voldoende te bewegen. Heb je last van inspanningsincontinentie en ligt de drempel om te sporten daardoor hoog? Geen nood! Lees het artikel waarin we uitleggen hoe je ongewenst urineverlies tijdens het sporten zo goed mogelijk kunt tegengaan of opvangen. 
• Ga niet te vaak naar het toilet, maar stel het plassen ook niet te lang uit. Neem een goede houding aan tijdens het plassen. Ook als man doe je er verstandig aan om zittend te plassen en daarbij de rug recht te houden. 
• Bekkenbodemspieroefeningen worden vaak aangeraden bij vrouwen, maar ook als man kun je hier baat bij hebben! Als je doorverwezen bent naar de bekkenfysiotherapeut, kan deze je uitleggen hoe je deze oefeningen correct uitvoert, zodat je er het meeste resultaat uithaalt.  
• Heb je vooral last van functionele incontinentie? Dan kan het raadzaam zijn om een toiletstoel in de slaapkamer te plaatsen, of om gebruik te maken van een bedpan.  

Urine-incontinentie? Vraag je huisarts om raad! 
Merk je dat je op onvoorziene en vooral ongewenste momenten urine verliest? Verergeren je klachten naarmate van tijd, heb je last van pijn en/of bloedverlies tijdens het plassen, of merk je dat plassen steeds moeilijker wordt? De huisarts is de aangewezen persoon om bij aan te kloppen als je met deze klachten rondloopt. Toch lijkt schaamte er bij veel mannen voor te zorgen dat een bezoekje aan de huisarts lang wordt uitgesteld. Zonde! Wacht dus vooral niet te lang om een afspraak bij de huisarts te maken.  

Wat kun je bij de huisarts verwachten? 
Allereerst zal de huisarts je een aantal vragen stellen over je klachten en over je algehele fysieke gesteldheid. Aan de hand van jouw antwoorden en wat aanvullende onderzoeken, kan de huisarts de oorzaken en de ernst van je klachten beter in kaart brengen.  

Aan de hand van een lichamelijk onderzoek wordt onder andere gekeken naar de staat van je bekkenbodemspieren en je prostaat. Om een urineweginfectie of blaasontsteking te kunnen uitsluiten, kan wat urine worden afgenomen en geanalyseerd. Vervolgens kunnen de behandelmogelijkheden waarvoor je eventueel in aanmerking komt, in kaart worden gebracht. Mocht aanvullend onderzoek nodig blijken, zal je waarschijnlijk worden doorverwezen naar een uroloog of andere specialist. 

Deze zal mogelijk een cystoscopie of urodynamisch onderzoek uitvoeren. Tijdens een cystoscopie worden de sluitspier, het slijmvlies van de blaas en eventueel de prostaat met een camera inwendig onderzocht. Een urodynamisch onderzoek is bedoeld om een overactieve blaas of vergrote prostaat op te sporen. De blaas wordt dan met water gevuld om de druk te meten en om te onderzoeken of de blaas daar normaal of juist overactief op reageert.  

Plaskalender 
Soms zal een arts je verzoeken om een plasdagboek of plaskalender bij te houden. Daarin noteer je een aantal dagen lang hoeveel vocht je per dag inneemt, hoe vaak je moet plassen, hoeveel urine je per toiletbezoek produceert en of je ’s nachts vaker dan normaal het bed uit moet voor een toiletbezoek. Ook momenten waarop sprake is van ongewenst urineverlies moeten worden genoteerd. Aan de hand van deze plaskalender verkrijgt de arts meer inzicht in de aard en de ernst van je klachten. 

Incontinentiematerialen voor mannen 
Ben jij een echte levensgenieter? Laat ongewenst urineverlies je plezier niet bederven. Gelukkig zijn er tegenwoordig tal van incontinentiematerialen voor mannen verkrijgbaar. Deze comfortabele hulpmiddelen sluiten goed aan, absorberen de urine en neutraliseren vervelende geurtjes. Zo kun je met een gerust hart de deur uit.  

Meer informatie over incontinentie? 
Wil je meer informatie over incontinentie, bijvoorbeeld over welke incontinentiematerialen voor jou geschikt zijn? Of wil je weten wat je zoal nog meer kunt doen tegen urine-incontinentie tijdens het sporten? Lees dan ook de andere artikelen! 

Heb je last van incontinentieproblemen? Je huisarts kan je adviseren over de mogelijkheden en de behandelingen in kaart brengen die je klachten kunnen verlichten.