Zo behandel je een geïnfecteerd wondbed

Hoe behandel je een wondinfectie?
Een wondinfectie behandel je in eerste instantie door het overvloedig spoelen van de wond (Fernandez et al 2008, Handboek Wondzorg 2004). Daarnaast is het raadzaam om met regelmaat te debrideren, ofwel: het niet-vitale weefsel te verwijderen. Indien de patiënt last krijgt van koorts, kan antibiotica worden geïndiceerd. Ook wanneer de roodheid van de wond verder dan 3 centimeter buiten de wondrand treedt en zich vervolgens blijft uitbreiden, kan antibiotica worden voorgeschreven om een dergelijke systemische reactie een halt toe te roepen.

Het gebruik van antimicrobiële wondverbanden
Antimicrobiële wondverbanden worden grootschalig ingezet bij de behandeling en verzorging van complexe wonden. In de praktijk wordt dan ook een klinische relevantie opgemerkt wat betreft het gebruik van deze producten.

Toch bestaan in de meest relevante literatuur nog steeds talloze onduidelijkheden over het gebruik van antimicrobiële wondverbanden. Dit kan in de praktijk voor de nodige verwarring zorgen. In het slechtste geval kan dergelijke verwarring een gerichte, effectieve behandeling in de weg gaan staan.
Als we de richtlijnen van de belangrijkste etiologieën raadplegen, blijkt daarin eveneens geen eenduidige, consistente visie op het gebruik van antimicrobiële wondverbanden te vinden. Zo luidt het advies in de Richtlijn Diabetische Voet 2017 om uitsluitend systemisch te behandelen, in plaats van een lokale behandeling in te zetten. De Richtlijn Veneuze Pathologie 2014 adviseert daarentegen juist om enkel gebruik te maken van een cadexomeer jodium.

Verbanden met zilver, jodium of honing worden tijdens de behandeling van wonden vaak ingezet als antimicrobieel wondverband. Deze kortdurende behandeling beslaat doorgaans een periode van maximaal twee weken. Het is raadzaam om deze periode niet te overschrijden.
Wanneer je een patiënt met een geïnfecteerd wondbed behandelt, volg je het eigen instellingsprotocol WIP (Werkgroep Infectie Preventie). Rapporteer je bevindingen helder en concreet in het dossier. Bij onbegrepen koorts en/of uitbreiding van roodheid moet je altijd de hoofdbehandelaar hiervan op de hoogte stellen.

Belemmerende factoren die het wondgenezingsproces vertragen
Bij het ontstaan van een complexe wond en het effect op de lokale wondgenezing spelen allerlei factoren een rol. Aan de hand van onderstaand overzicht zijn belangrijke beïnvloedende factoren gestructureerd in kaart gebracht.

De drie hoofdpijlers van het wondbedpreparatiemodel staan centraal in dit overzicht. Onder deze pijlers vind je bijbehorende belemmerende factoren die relatief veel invloed uitoefenen op de wondgenezing en deze drastisch kunnen vertragen.
Bij zo’n pijler worden in de praktijk geregeld meerdere factoren met een belemmerend effect op het verloop van de wondgenezing gesignaleerd. Het is dan ook raadzaam om dit overzicht bij de hand te houden wanneer je iemand met een complexe wond behandelt. Op die manier voorkom je dat je dergelijke belemmerende factoren over het hoofd ziet.

De drie hoofdpijlers van het wondbedpreparatiemodel

Hoofdpijler 1. Medisch onderliggend lijden
Hieronder vind je een aantal factoren die het adequaat diagnosticeren en behandelen van medisch onderliggend lijden kunnen belemmeren en daarmee een negatieve invloed uitoefenen op het wondgenezingsproces.

• Binnen de ketenzorg kan het ontbreken aan eenduidige communicatie.
• Behandelaars hebben soms te weinig inzicht in het medisch onderliggend lijden.
• Behandelaar(s) bezitten onvoldoende kennis over het toepassen van specifieke aanvullende behandelingen en adviezen bij een bepaalde etiologie.
• Er worden geen ketenafspraken gemaakt voor aanvullende diagnostiek danwel behandelingsmethoden.
• De patiënt neemt medicatie die het wondgenezingsproces kunnen hinderen (denk bijvoorbeeld aan bloedverdunners, bètablokkers, NSAID’s, corticosteroïden of chemo-medicatie).
• De patiënt lijdt aan pijn en/of stress als gevolg van de ontstane wond. Dit kan het wondgenezingsproces in de weg staan. Het kan daarom nuttig zijn om de pijnbestrijding in te zetten die het best past bij de situatie en wensen van de patiënt.

Hoofdpijler 2. Het wondbed
Hieronder vind je de meest voorkomende lokaal verstorende factoren in het wondbed.

• Het op de verkeerde manier lokaal toepassen van bepaalde producten kan de conditie van het wondbed verergeren.
• Het negatieve effect van necrose, fibrine en infecties op het wondgenezingsproces is aanzienlijk en kan zeer ernstige vormen aannemen. Elimineer necrose, fibrine en infecties zo snel mogelijk.

Hoofdpijler 3. De patiënt en diens omgeving
Soms kunnen het dagelijks ritme en de wensen van de patiënt een succesvolle behandeling onbedoeld in de weg staan. Wanneer het de patiënt ontbreekt aan de juiste mogelijkheden om de behandeling te ondergaan of voort te zetten, heeft dit eveneens een negatieve invloed op de wondgenezing. Ook wanneer mensen in hun omgeving niet in staat zijn om voldoende hulp te bieden of een bepaalde behandeling toe te passen, kan het wondgenezingsproces ernstig vertraagd raken. Hieronder vind je een aantal veelvoorkomende voorbeelden van zulke factoren die de wondgenezing ernstig kunnen belemmeren.

• Er is sprake van ondervoeding bij de patiënt. Onderzoek of het zinvol is om de patiënt naar een diëtist of een ander type zorgverlener te verwijzen die hulp kan bieden bij het aanpakken van ondervoeding.
• De patiënt is uitgedroogd doordat deze stelselmatig te weinig vocht tot zich neemt. Benadruk het belang van voldoende water drinken. Zo’n 1,5 – 2 liter vocht is het dagelijkse minimum.
• De patiënt vertoont rookgedrag, wat vaatvernauwing en dus een verminderde doorbloeding veroorzaakt.
• De patiënt gebruikt drugs en/of alcohol.
• De patiënt is niet therapietrouw en/of niet in staat tot het blijven volgen van de geïndiceerde behandeling.
• Het dagelijks ritme/de mobilisatie van de patiënt belemmert het succesvol toepassen van de behandeling.
• Het lukt mensen in de directe omgeving niet om de geïndiceerde behandeling bij de patiënt toe te passen.

Geurende wonden
Het relatief trage wondgenezingsproces dat bij een complexe wond hoort, kan op meerdere vlakken de nodige problemen opleveren. Het wordt vaak ervaren als een zwaar en slepend proces dat een negatieve invloed op het fysieke en mentale welzijn van patiënten uitoefent. Ook op financieel en sociaal gebied is het effect van een complexe wond soms groot.
Zo kan een complexe wond een onaangename geur gaan afscheiden. Een sterke wondgeur kan niet alleen door de patiënt zelf als hinderlijk worden ervaren, ook door de directe omgeving van een patiënt kan hier last van hebben. Dit levert bij patiënten (onnodige) schaamte op, waardoor zij zich meer gaan terugtrekken en minder vaak deelnemen aan sociale activiteiten.

Een onaangename wondgeur wordt veroorzaakt door een onderliggend probleem. Het is van primair belang dat het probleem dat dit veroorzaakt, zo snel mogelijk wordt vastgesteld. Als je de onderliggende oorzaak kunt behandelen, verdwijnt logischerwijs ook het symptoom – de nare geur – na verloop van tijd.

Wat veroorzaakt onaangename geurtjes bij een wond?
Een wondgeur kan ontstaan wanneer het wondbed geïnfecteerd is geraakt. Dit kan zijn ontstaan door de aanwezigheid van gisten, (an)aerobe bacteriën of schimmels. Als een wond niet vaak genoeg wordt gereinigd of als het verband niet op tijd wordt verwisseld, kan dit ook een nare wondgeur veroorzaken.

Hoe behandel je geurende wonden?
Een geur-neutraliserend verband kan de uitkomst bieden. Dit verband bevat actieve koolstof die de bacteriën uit de wond aan zich bindt en de organische geuren van een bacterieel geïnfecteerde wond neutraliseert. Belangrijk is dat je kiest voor een verband dat maceratie van de huid voorkomt en dat je ervoor zorgt dat het wondvocht niet door het verband heen gaat lekken.

Reinig het wondbed altijd voordat je een nieuw verband aanbrengt. Daarmee verklein je het risico op het ontstaan van een geurende wond. Je reinigt de wond door het krachtig onder de douche te spoelen, wat een mechanisch reinigend effect teweegbrengt. Je kunt er ook voor kiezen om de wondbodem uit te vegen met behulp van een gaasje dat eerst in spoelvloeistof is gedrenkt. Mochten beide reinigingsmethoden te veel pijn bij de patiënt veroorzaken, kies er dan voor om de wond met een lauwwarme, zachte straal water te reinigen.
Ook de woonomgeving van de patiënt moet schoon worden gehouden. De ruimtes moeten voldoende geventileerd worden en het beddengoed moet regelmatig worden verschoond. Daarmee voorkom je dat de wondgeur in de ruimte blijft hangen. 

Heb aandacht voor de mens achter de patiënt
Het belang van aandacht voor de mens achter de patiënt mag daarnaast niet worden onderschat. Luister aandachtig naar je patiënt en toon begrip voor de psychosociale gevolgen die je patiënt mogelijk ondervindt. Vraag bovendien niet alleen naar de psychosociale effecten die de patiënt ervaart als gevolg van de complexe wond, maar stem ook je doelstellingen en interventies hierop naar behoren af.